Privacy wetgeving bij filmen: wat mag er wel en niet?

In dit blog zullen we drie verschillende manieren bespreken waarop camera's in de openbare ruimte (mogen) worden gebruikt.

We kijken allereerst naar 'gewone' video opnames in de openbare ruimte, vervolgens naar beveiligingsbeelden en dan naar de beelden van drones (luchtbeelden).

Portretrecht speelt een belangrijke rol in het filmen in openbare ruimtes: mag je mensen namelijk zomaar herkenbaar in beeld brengen? Behalve dat veel mensen het niet fijn vinden als ze ongevraagd in beeld worden gebracht, gelden er wettelijke beperkingen in de privacy, of je nu voor je lol wat beelden op straat filmt of een commerciële video maakt zoals een bedrijfsfilm.

Met de camera de straat op

Ga je op een druk plein of in een drukke winkelstraat met een professionele camera filmen, dan trek je al snel de aandacht, soms op een positieve manier en soms op een negatieve. Als je mensen gaat interviewen, zullen deze vaak positief op je reageren en graag hun verhaal willen doen. Soms trekken mensen ongevraagd de aandacht. Je kent het wel: een ernstige verslaggever houdt een serieus verhaal, terwijl op de achtergrond een malloot gekke bekken trekt. Als je op straat gaat filmen, moet je er rekening mee houden dat mensen het beeld beïnvloeden.

Wat is portretrecht?

Portretrecht maakt onderdeel uit van de Auteurswet. In deze wet staat vastgelegd dat niet zomaar een beeld van iemand gepubliceerd mag worden. Publiceren is hier het kenwoord. Er staat dus niet dat je iemand niet mag filmen. Met andere woorden: je mag altijd iemand in beeld brengen, je mag die beelden alleen niet zomaar verspreiden. Dat kan strafbaar zijn.

Op straat filmen

Op straat filmen mag altijd. De straat maakt onderdeel uit van de publieke ruimte en de regel is dat je daar mag filmen wat en wie je maar wil. Het zou zelfs wettelijk zijn toegestaan om mensen vanaf de straat in hun privéruimte te filmen (al is dat natuurlijk vrij onbeschoft). Wat je dus niet mag doen, is over een heg of hekje stappen en vanuit iemands tuin door het raam naar binnen filmen. In dit geval bevind je je niet meer in de publieke ruimte, maar in de privéruimte.

Hoe zit het dan met filmen op en in privéterrein?

Privéterrein is een erg brede term: hiermee wordt wat niet tot de openbare ruimte behoort bedoeld. Privéterrein is bijvoorbeeld een huis of een tuin, maar het kan ook gaan om een winkel of restaurant (de restaurant en de winkel hebben een eigenaar). Hou er rekening mee dat sommige ruimtes, waarvan je zou denken dat ze tot de publieke ruimte behoren - zoals een bibliotheek of station - eigenlijk tot de privéruimte behoren. Filmen op het station mag niet zomaar. Op zulke plekken heb je toestemming nodig om te mogen filmen. Meestal moet je plechtig beloven (bijna onder ede) dat je in het eindproduct niemand herkenbaar in beeld zult brengen.

Publiceren van beelden

Het verschil tussen niet-commercieel en commercieel gebruik van beelden is groot. Als je beelden maakt voor niet-commercieel gebruik, heb je veel vrijheid. Je kunt hierbij denken aan een (vakantie)film, maar ook aan publieke zaken als kunstfilms voor exposities of een nieuwsitem. Je mag hierin gewoon andere mensen tonen, tenzij je die mensen schaadt met de manier waarop je ze in beeld brengt. Als je bijvoorbeeld een nieuwsitem maakt over een criminele jeugdbende en vervolgens een jongere in beeld brengt die hier niets mee te maken heeft, dan is er sprake van het schadelijk in beeld brengen van die persoon. Je moet blijven oppassen.

Commercieel publiceren van beelden

Publiceer je beelden voor commercieel gebruik, dan zijn de regels anders. Als je een beeld gebruikt waarin iemand herkenbaar in beeld wordt gebracht, mag je dat niet zomaar voor een reclame gebruiken. Je moet die persoon eerst uitdrukkelijk om toestemming vragen. Soms zijn er mensen die expliciet niet in beeld willen worden gebracht, bijvoorbeeld omdat ze (kroon)getuige zijn van een misdaad, in dit geval zal een rechter afwegen wat in het belang van de persoon is.

Advies voor het in beeld brengen van mensen

Ons advies: altijd netjes vragen of je beelden van hen mag gebruiken. Nog beter is het om de betrokken personen schriftelijk goedkeuring te laten geven via een Quitclaim formulier. In dit geval heb je altijd iets om op terug te vallen, mochten er toch conflicten ontstaan. Bovendien is het gewoon netjes als je beelden gebruikt van personen om altijd toestemming te vragen of het goed is dat ze expliciet in beeld worden gebracht. Vraag niet alleen toestemming om te filmen, maar ook om beelden openbaar te maken.

Wat zijn Quitclaims?

Een Quitclaim is niet meer en niet minder dan een formulier dat je mensen laat tekenen die herkenbaar in beeld worden gebracht. In het formulier staat beschreven waarvoor het beeld wordt gebruikt, plus de belofte dat het voor geen ander doeleinde zal worden ingezet. Als het formulier ondertekend is, heb je toestemming om die persoon voor het specifieke doel in beeld te brengen.

Iemand die een Quitclaim ondertekent, moet zich wel bewust zijn van de gevolgen hiervan. Laat dus geen mensen tekenen die onder invloed zijn en de gevolgen niet inzien. Ook jonge kinderen hebben vaak toestemming van hun ouders nodig. Een ander voorbeeld: toen wij opnames maakten van dementerenden in een verpleeghuis, hadden we toestemming nodig van de familie. Aangezien iemand met dementie geen overwogen keuze kan maken. Op zoek naar een Quitclaim? We hebben een link toegevoegd die naar ons gratis template leidt.

Regels voor filmen met een beveiligingscamera

Een beveiligingscamera of videodeurbel zijn manieren om je te beschermen tegen inbraak of misbruik, maar hou er rekening mee dat er een aantal regels verbonden is aan het gebruik van zulke camera's. Je moet zo min mogelijk inbreuk maken op de privacy van anderen: je buren en anonieme voorbijgangers. De belangrijkste regel is dat je alleen eigen bezittingen mag filmen, dus niet die van anderen, maar ook niet openbaar terrein, zoals de straat, stoep of parkeerplaats.

De verantwoordelijkheid ligt bij jou

Je bent zelf verantwoordelijk voor wat je in beeld neemt. Als je ervoor kiest de camera te laten ophangen, kijk dan mee met de installateur hoe de camera wordt ingesteld. Geef aan dat de camera privacy proof moet zijn. Als het niet anders kan dat je een stukje openbare ruimte in beeld brengt, dan dien je ervoor te zorgen dat dit stuk openbare ruimte zo klein mogelijk is.

Gevolgen in de privacywet

Alleen bij hoge uitzondering mag je bezit van je buren of de publieke ruimte expliciet in beeld brengen. Doe je dit zonder goedkeuring, dan ben je in overtreding. De AP: Autoriteit Persoonsgegevens is de instantie die oordeelt of cameratoezicht wettelijk verloopt of niet.

Filmen met een drone

Foto's en video's vanuit de lucht maken, is in principe toegestaan. Sinds 2013 is hier geen luchtfotovergunning meer voor nodig als je filmt met een drone. Foto's maken van militaire objecten en aangewezen gebouwen is wel verboden. Bovendien moet je de privacyregels in acht nemen: zo mag je alleen fotograferen en filmen op plekken waar je met een normale camera kunt komen. Afgesloten terreinen zijn verboden, tenzij je toestemming van de eigenaar hebt.

Vermijd gecontroleerde luchtruimten

De zogenaamde luchtruimten zijn verboden voor drones. Soms is het mogelijk een speciale ontheffing te krijgen. Regels voor drones worden gedeeltelijk internationaal vastgelegd. Ze veranderen voortdurend, dus het is belangrijk om up-to-date te blijven. De meest actuele regels vind je op de sites van Rijksoverheid en Ilent (Inspectie Leefomgeving en Transport).

Vluchten laag, gemiddeld of hoog risico

Sinds 31 december 2020 gelden er Europese regels voor dronevluchten. De regels worden opgedeeld in drie categorieën: voor laag, gemiddeld of hoog risico (op ongevallen tijdens de vlucht). Een drone in de categorie laag risico weegt maximaal 25 kilogram bij opstijgen, vliegt op maximaal 120 meter hoogte, laat niets vallen, vervoert geen schadelijke stoffen en blijft steeds in het directe zicht van de bestuurder, ook wel VLOS (Visual Line of Sight) genoemd.

Hoe voorkom je problemen?

Simpel:

• Vertel mensen dat je een camera hebt hangen (en waar)
• Vertel mensen waaróm je een camera hebt hangen
• Verwijder beelden die je niet meer nodig hebt (bijvoorbeeld al na 24 uur)
• Met een videodeurbel kun je ook prima live kijken, zonder beelden op te slaan
• Deel beelden alleen met toestemming van betrokken personen/eigenaren